PV: Ông có thể cho biết lý do phải sửa đổi Quyết định 69/2013/QĐ-TTg về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân?
Ông Nguyễn Anh Tuấn: Qua thời gian thực hiện từ năm 2013 - 2016, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Công Thương xem xét, đánh giá việc thực hiện Quyết định 69/2013/QĐ-TTg (Quyết định 69). Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính đã thống nhất đánh giá: Bên cạnh những mặt tích cực, Quyết định 69 đã bộc lộ một số tồn tại cần xem xét, thay đổi.
Cụ thể: Quyết định 69 quy định giá bán điện bình quân (GBĐBQ) được xem xét điều chỉnh khi thông số đầu vào biến động, các thông số khác chỉ được xem xét để điều chỉnh GBĐBQ sau khi có báo cáo quyết toán, kiểm toán. Theo đó, việc điều chỉnh GBĐBQ theo các thông số đầu vào cơ bản của khâu phát điện trong năm và hàng năm theo biến động thông số đầu vào các khâu phát, truyền tải, phân phối… chưa được tách bạch rõ ràng, dễ gây hiểu nhầm khi thực hiện điều chỉnh giá điện.
Việc tách bạch rõ cơ chế điều chỉnh GBĐBQ trong năm và hàng năm tại Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg (Quyết định 24) sẽ bảo đảm công khai, minh bạch giá điện và yêu cầu quản lý giá điện theo nguyên tắc thị trường.
Mặt khác, trong giai đoạn 2013 - 2016, hoạt động điện lực có một số thay đổi như việc triển khai thị trường phát điện cạnh tranh từ 1/7/2012, chính sách khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, ban hành quy định về các nhà máy điện cung cấp dịch vụ phụ trợ trong hệ thống.Vì vậy, Quyết định 69 cần bổ sung, thay đổi cho phù hợp với thực tế.
Một điểm nữa là trong Quyết định 69 có quy định về ngưỡng điều chỉnh giá điện ở mức tối thiểu 7%. Mức này được cho là cao và có thể tác động lớn đến sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp (DN) cũng như đời sống sinh hoạt của nhân dân mỗi lần điều chỉnh giá điện. Ngoài ra, việc chỉ điều chỉnh GBĐBQ khi giá điện tăng từ 7% trở lên sẽ không phản ánh kịp thời biến động của các thông số đầu vào cơ bản trong năm.
Trong khi đó, Luật Giá do Quốc hội ban hành tháng 6/2012 đã quy định, đối với giá bán lẻ điện thì DN được quyền định giá bán điện trong khung giá do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điện lực năm 2012 cũng quy định giá bán lẻ điện do đơn vị bán lẻ điện xây dựng. Vì vậy, có nhiều ý kiến đề nghị quy định Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có thẩm quyền trong điều chỉnh giá điện ở một mức độ nhất định để phù hợp với Luật Giá, Luật Điện lực và phù hợp với định hướng điều hành giá điện theo cơ chế thị trường.
Bên cạnh đó, dư luận xã hội cũng đòi hỏi cần nâng cao sự công khai, minh bạch của giá điện cũng như tăng cường kiểm tra, kiểm soát giá điện đối với EVN.
Đây chính là những lý do cần phải ban hành quyết định thay thế Quyết định 69.
PV: Theo ông, những điểm mới trong Quyết định 24 so với Quyết định 69 là gì?
Ông Nguyễn Anh Tuấn: Quyết định 24 được xây dựng trên cơ sở kế thừa và sửa đổi, bổ sung Quyết định 69 có 4 điểm mới: Thứ nhất, quy định rõ hơn cơ chế điều chỉnh GBĐBQ trong năm theo biến động các thông số đầu vào cơ bản và cơ chế điều chỉnh giá điện hàng năm theo biến động thông số đầu vào của tất cả các khâu. Thứ hai, bổ sung thêm 1 điều về phương pháp lập GBĐBQ, quy định rõ ràng các thành phần chi phí sản xuất, kinh doanh điện. Thứ ba, sửa đổi thẩm quyền quyết định điều chỉnh GBĐBQ tại Điều 4, Quyết định 69 theo hướng cho phép EVN được quyết định điều chỉnh tăng GBĐBQ ở mức từ 3% đến dưới 5% so với GBĐBQ hiện hành. Thứ tư, bổ sung quy định về chế độ báo cáo, kiểm tra, giám sát và công bố thông tin.
PV: Việc cho phép EVN tăng giá từ 3-5% mà không cần phải báo cáo thì quá trình kiểm soát sẽ như thế nào, thưa ông?
Ông Nguyễn Anh Tuấn: Trong Quyết định 24 cũng nêu rõ, trường hợp GBĐBQ tính toán cao hơn GBĐBQ hiện hành từ 10% trở lên hoặc ngoài khung giá ảnh hưởng đến tình hình kinh tế vĩ mô, Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính kiểm tra, rà soát và báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, cho ý kiến mức điều chỉnh GBĐBQ.
Trường hợp cần thiết, Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính báo cáo Ban Chỉ đạo điều hành giá trước khi báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Như vậy có nghĩa việc tăng giá, dù trong khung giá nhưng nếu ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô thì EVN vẫn không được tăng.
PV: Chi phí sản xuất, kinh doanh điện của EVN có tiếp tục được kiểm tra và công khai không, việc tăng giá nếu có sai sót sẽ được xử lý như thế nào?
Ông Nguyễn Anh Tuấn: Theo quy định tại Quyết định 24, hàng năm, sau khi có báo cáo quyết toán chi phí sản xuất, kinh doanh điện, báo cáo tài chính của EVN và các đơn vị thành viên đã được kiểm toán độc lập, Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính kiểm tra chi phí sản xuất, kinh doanh điện của năm trước liền kề. Trong quá trình kiểm tra có thể mời Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các hiệp hội, cơ quan quản lý nhà nước có liên quan tham gia. Bộ Công Thương được mời tư vấn độc lập để thẩm tra các báo cáo của EVN và các đơn vị thành viên. Nội dung kiểm tra sẽ được công khai để các cơ quan quản lý và người dân tham gia theo dõi và giám sát.
Đối với trường hợp tăng giá, phát hiện có sai sót trong kết quả tính toán giá điện, Bộ Công Thương có trách nhiệm yêu cầu EVN dừng điều chỉnh hoặc điều chỉnh lại GBĐBQ và chịu xử lý theo quy định pháp luật tại Nghị định số 109/2013/NĐ-CP về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý giá, phí, lệ phí, hóa đơn và Nghị định số 49/2016/NĐ-CP ngày 27/5/2016 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 109 hoặc các văn bản quy phạm pháp luật thay thế (nếu có).